Przygotowanie do grania mszy świętej, wymaga przestudiowania odpowiedzi mszalnych. Różnią się między sobą poziomem trudności. Dialog przed prefacją należy do trudniejszych. Nie oznacza to jednak, że należy się ich bać. Dlaczego? Opowiem o tym krok po kroku.
Czym jest prefacja?
Prefacja to charakterystyczna modlitwa dziękczynna, od której rozpoczyna się Modlitwa Eucharystyczna. Charakteryzuje się własną melodią, w związku z tym zachęca się kapłanów, aby była jak najczęściej śpiewana. Tekst prefacji pochodzi z mszału, wybiera się go zgodnie z aktualną celebracją.
Znajdziemy prefacje przeznaczone na poszczególne okresy liturgiczne, jak również na niedziele zwykłe i dni powszednie. Niektóre święta i uroczystości posiadają swoje własne prefacje. Przygotowano również sporą grupę prefacji związanych z mszach obrzędowych. Dodatkowo Modlitwy Eucharystyczne posiadają swoje własne teksty prefacji.
Prefacja składa się z czterech części:
- Dialog wstępny. Czyli ta część, której za chwilę przyjrzymy się trochę bliżej. Tu znajdziemy wezwania i odpowiedzi, które organista powinien umieć odegrać
- Formuła otwierająca – wspólna dla wszystkich prefacji, zaczynająca się słowami Zaprawdę godne to i sprawiedliwe…
- Część główna – właściwy tekst konkretnej prefacji, w której dziękczynienie jest odpowiednio ukierunkowane, gdzie chwalimy Boga za konkretne dzieła.
- Formuła końcowa – chrakterystyczny tekst, zbliżony we wszystkich prefacjach, prowadzący w ostatnim zdaniu do aklamacji Sanctus.
Jak zaśpiewać dialog przed prefacją?
Zanim zaczniemy się zastanawiać jak zagrać, warto przyjrzeć się samemu dialogowi i spróbować go zaśpiewać. Jakie tam są dokładnie nuty?
Na początek zajrzyjmy do Mszału Rzymskiego.
Ponieważ nie każdy jest obyty z notacją gregoriańską, zapiszemy to samo z użyciem nut.
W zapisie pozowliłem sobie dodać oznaczenia interpretacyjne. Quilisma, nuta zębata nie pojawia się w polskiej wersji mszału, jednak istnieje w łacińskiej wersji dialogu przed prefacją. Taki zapis jest również zgodny ze współczesną praktyką wykonawczą.
Chodzi na przykład o potrójną neumę na sylabie W gó- z wezwania W górę serca. Wykonanie quilismy jest przedmiotem wielu dyskusji. Można przyjąć, że jeśli spotakmy quilismę w takim zapisie, jaki znajduje się w dialogu przed prefacją, należy przedłużyć nutę poprzedzającą quilismę.
Jak to wykonać w praktyce? Myślę, że taki uproszczony zapis rozwieje wszelkie wątpliwości.
Jak zagrać dialog przed prefacją?
Jeśli udało się nam poprawnie zaśpiewać dialog przed prefacją, można zastanowić się jak zagrać odpowiedzi w tym dialogu na organach. W tym celu warto sięgnąć do łacińskiej maksymy znanej ze świata medycznego: Primum non nocere. W wolnym tłumaczeniu oznacza ona: Przede wszystkim nie szkodzić. Chodzi o to, aby akompaniament do prefacji nie przeszkadzał w śpiewie, a wręcz przeciwnie – aby go ułatwiał.
Dialog przed prefacją stanowi swoistą całość: odpowiadamy na wezwanie celebransa. W związku z tym tempo odpowiedzi musimy dostosować do tempa wezwania. Przy okazji warto pamiętać o oddechu, który zgromadzeni wezmą, zanim zaczną śpiewać. Dodatkowo, opracowując harmonizację, zwracamy uwagę na akcenty słowa. Zatem akcenty w towarzyszeniu organowym muszą zgadzać się z tymi w tekście.
Możesz sprawdzić akompaniament przygotowany przeze mnie: Harmonizacja dialogu przed prefacją.
Jak znaleźć tonację dialogu przed prefacją?
Na koniec podpowiedź, czy raczej mała wskazówka praktyczna. Przyda się, jeśli zastanawiasz się w jaki sposób szybko znaleźć odpowiednią tonację, w której będziesz grać dialog przed prefacją.
Prefację zazwyczaj poprzedza śpiewana modlitwa, dlatego w dość skuteczny sposób można przewidzieć tonację nieco wcześniej i się do niej przygotować. Właściwie możemy się spodziewać dwóch wariantów1.
Wystarczy zwrócić uwagę na to, w którym z tonów celebrans śpiewa modlitwę. Wszystko powinny wyjaśnić poniższe przykłady nutowe.
Ton I
Ton II
